 | We learn about........ | |
| We have so far learned in this module... |
|
| The goal of this lesson is to learn ….. |
|
We ended the last lesson with the following sentence:
“अहं पठामि स्म ।”
We see the present tense (लट्) verb form 'पठामि' is followed by ‘स्म’. The above sentence translates as ‘I was studying’ indicating either a habitual or a continuous action done in the past. The word ‘स्म’ is indeclinable (अव्ययः).
A Present tense verb form (लट्) followed by the indeclinable word ‘स्म’ refers to a habitual or a continuous action in the past.
Let us look at few examples to understand the usage.
| श्रीकृष्णः नवनीतम् चोरयति स्म। | Krishna used to steal Butter. |
| वयं मैसूरु-नगरे वसामः स्म । | We were living in Mysore. |
| त्वं सम्यक् गायसि स्म । | You used to sing well. |
| जनाः सन्तुष्टाः भवन्ति स्म । | People were contended. |
There are practice exercises given on the use of ‘स्म’ at the end of this lesson.
In the earlier lessons we learned how Noun forms with क्तवतु endings represent actions in the past and also how past tense conjugations (लङ्) are done on Verb root. We now learn how sentences in one form are changed into the other equivalent form. Examples are grouped Number wise (वचनम् अनुसृत्य).
| वाक्ये क्तवतु-रूपम् | वाक्ये लङ्-क्रियापदम् | पुरुषः | |
| एकवचने | श्रीरामः नगरं गतवान् । | श्रीरामः नगरम् अगच्छत् । | प्रथमपुरुषः |
| लक्ष्मीः नगरं गतवती । | लक्ष्मीः नगरम् अगच्छत् । | ||
| त्वं नगरं गतवान् । | त्वं नगरम् अगच्छः । | मध्यमपुरुषः | |
| त्वं नगरं गतवती । | |||
| अहं नगरं गतवान् । | अहं नगरम् अगच्छम् । | उत्तमपुरुषः | |
| अहं नगरं गतवती । | |||
| द्विवचने | मार्जरौ मूषिकं खादितवन्तौ । | मार्जरौ मूषिकम् अखादताम् । Two cats ate the mouse. | प्रथमपुरुषः |
| बालिके गीतं गीतवत्यौ । | बालिके गीतं अगायताम् । | ||
| युवां कथां लिखितवन्तौ । | युवां कथाम् अलिखितम् । | मध्यमपुरुषः | |
| युवां दुग्धं पीतवत्यौ । | युवां दुग्धम् अपिबतम् । | ||
| आवां चित्रं दृष्टवन्तौ । | आवां चित्रं अपश्याव । | उत्तमपुरुषः | |
| आवां शालां गतवत्यौ । | आवां शालां अगच्छाव । | ||
| बहुवचने | शिष्याः गुरुं पृष्टवन्तः । | शिष्याः गुरुम् अपृच्छन् । | प्रथमपुरुषः |
| मातरः शाकान् क्रीतवत्यः । | मातरः शाकान् अक्रीणन् । | ||
| यूयं क्रीडितवन्तः । | यूयम् अक्रीडत। | मध्यमपुरुषः | |
| यूयं नृतवत्यः । | यूयम् अनृत्यत । You girls danced. | ||
| वयं संस्कृतं पठितवन्तः । | वयम् संस्कृतम् अपठाम । | उत्तमपुरुषः | |
| वयं कथां श्रुतवत्यः । | वयम् कथाम् अश्रुणुम । | ||
The following table shows क्तवत्वन्ताःagainst the corresponding लङ् forms in प्रथमपुरुषः-एकवचनम्. You may get the लङ् forms in other Persons using the pattern learned in the previous lesson. Click the table to download Pdf file of the table.
| लट्-रूपम् प्र.पु-एकवचनम् | क्तवतु-रूपाणि | लङ्-रूपम् प्र.पु-एकवचनम् | ||
|---|---|---|---|---|
| पुल्लिङ्गे | स्त्रीलिङ्गे | नपुंसके | ||
| पठति | पठितवान् | पठितवती | पठितवत् | अपठत् |
| पतति | पतितवान् | पतितवती | पतितवत् | अपतित् |
| क्रीडति | क्रीडितवान् | क्रीडितवती | क्रीडितवत् | अक्रीडत् |
| लिखति | लिखितवान् | लिखितवती | लिखितवत् | अलिखत् |
| मिलति | मिलितवान् | मिलितवती | मिलितवत् | अमिलत् |
| खादति | खादितवान् | खादितवती | खादितवत् | अखादत् |
| निन्दति | निन्दितवान् | निन्दितवती | निन्दितवत् | अनिन्दत् |
| प्रेषयति | प्रेषितवान् | प्रेषितवती | प्रेषितवत् | अप्रेषयत् |
| प्रक्षालयति | प्रक्षालितवान् | प्रक्षालितवती | प्रक्षालितवत् | अप्रक्षालयत् |
| स्थापयति | स्थापितवान् | स्थापितवती | स्थापितवत् | अस्थापयत् |
| सूचयति | सूचितवान् | सूचितवती | सूचितवत् | असूचयत् |
| उत्तिष्ठति | उत्थितवान् | उत्थितवती | उत्थितवत् | उदतिष्ठत् |
| उपविशति | उपविष्टवान् | उपविष्टवती | उपविष्टवत् | उपाविशत् |
| पिबति | पीतवान् | पीतवती | पीतवत् | अपिबत् |
| इच्छति | इष्टवान् | इष्टवती | इष्टवत् | एच्छत् |
| गच्छति | गतवान् | गतवती | गतवत् | अगच्छत् |
| आगच्छति | आगतवान् | आगतवती | आगतवत् | आगच्छत् |
| नयति | नीतवान् | नीतवति | नीतवत् | अनयत् |
| आनयति | आनीतवान् | आनीतवती | आनीतवत् | आनयत् |
| करोति | कृतवान् | कृतवती | कृतवत् | अकरोत् |
| शृणोति | श्रुतवान् | श्रुतवती | श्रुतवत् | अशृणोत् |
| स्मरति | स्मृतवान् | स्मृतवती | स्मृतवत् | अस्मरत् |
| स्वीकरोति | स्वीकृतवान् | स्वीकृतवती | स्वीकृतवत् | स्वीकरोत् |
| आह्वयति | आहूतवान् | आहूतवती | आहूतवत् | आह्वयत् |
| वदति | उक्तवान् | उक्तवती | उक्तवत् | अवदत् |
| पश्यति | दृष्टवान् | दृष्टवती | दृष्टवत् | अपश्यत् |
| पृच्छति | पृष्टवान् | पृष्टवती | पृष्टवत् | अपृच्छत् |
| त्यजति | त्यक्तवान् | त्यक्तवती | त्यक्तवत् | अत्यजत् |
| जानाति | ज्ञातवान् | ज्ञातवती | ज्ञातवत् | अजानात् |
| ददाति | दत्तवान् | दत्तवती | दत्तवत् | अददात् |
| क्रीणाति | क्रीतवान् | क्रीतवती | क्रीतवत् | अक्रीणात् |
| रोदिति | रुदितवान् | रुदितवती | रुदितवत् | अरोदत् |
| शक्नोति | शक्तवान् | शक्तवती | शक्तवत् | अश्क्नोत् |
Let us do some practice exercises and complete the lesson. इदानीम् कञ्चित् अभ्यासं कृत्वा पाठं समापयाम.
राजीवः विश्वविद्यालये ________ (पठ्)
राजीवः विश्वविद्यालये पठति स्म ।
त्वं दुग्धम् पीतवान् ।
लङि – त्वं दुग्धम् अपिबः ।
We welcome your views and suggestions on this lesson. Please post your comments and replies after registering. Please also send a mail to samskrit@samskritaveethy.com for any clarification on the lesson.
We have so far learned....
ह्यः शनिवारः आसित् ।
अद्य भानुवासरः (रविवासरः) अस्ति ।
श्वः सोमवासरः भविष्यति ।
We know the first sentence is in past tense and the second is present tense form. We can hence easily guess ‘भविष्यति’ the verb form in the last sentence indicates the future. Future tense conjugations in Samskrit is of course the next lesson to follow. Our next lesson is……..
Lesson 16: Samskrit Future Tense Forms - भविष्यत्काले ऌट्
 | 0 comments |
To get updates on
संस्कृतवीथी...
