SamskritaVeethy - Easy to Learn Sanskrit Courses!

संस्कृतवीथी - सरलं संस्कृतपठनम् !

Entry Level – Module 2 Sanskrit Noun and Verb forms - Lesson 7 - Special Samskrit Verb Forms

प्रावेशिकः स्तरः - द्वितीय-विभागः – संस्कृत-नामपदानि क्रियापदानि च - सप्तमः पाठः - विशेषक्रियापदानि

		*We learn about........*
		Samskrita Sambashanam - सम्भाषणम् संस्कृतम् ज्ञा धातुः क्री धातुः ग्रह् धातुः कृ धातुः चि धातुः श्रु धातुः शक् धातुः प्र + आप् रुद् धातुः दा धातुः

We have so far learned in this module……

नामपदरूपाणि – प्रथमा द्वितीया च विभक्तीरूपे (First and second case noun forms) in all the three Lingas for few Ajantaha Shabddhas (अजन्ताः शब्दाः).
वस्तुनिर्देशे प्रथमा Use of Pratama vibhakti to indicate persons/objects.
कर्तरि प्रथमा Use of Pratama Vibhakti for nouns representing Subject.
कर्मणि द्वितीया Dwitheeya Vibhakthi to represent Object.
गत्यर्थकर्मणि द्वितीया Dwitheeya Vibhakthi in movement.
Pratama and Dwitheeya Vibhkthi forms of Saravanama Shabdhah (सर्वनामशब्दाः).
Common Present tense forms (लट्-लकारे क्रियारूपाणि)of few Parsmeipadi and Atmanepadi dhatus.

The goal of this lesson is to learn …..

Special verb forms in present tense (लटि विशेषक्रियापदानि)

Samskrita Sambashanam – सम्भाषणम् संस्कृतम्

The Classroom Sambashanam Video intended for this lesson serves as a revision for few things we have already learned like Singular and plural noun and verb forms. We also learn few things which are very useful in daily conversations. Please watch the complete video.

Conversation Practice - सम्भाषणाभ्यासः
किम् आवश्यकम्?
आवस्यकम् – मास्तु – पर्याप्तम् – किञ्चित् - पुनः – साधु, साधु।
जलम् आवश्यकम्।	काफी मास्तु।
जलं किञ्चित् आवश्यकम्? जलं पुनः किञ्चित् आवश्यकम्?	मास्तु। पर्याप्तम्।
धनम्/मधुरम्/मिष्टान्नम् /शिक्षणम् /संस्कृतम्/ताडनम्/ आवश्यकम्? चाकलेहः आवश्यकः?
कस्य मित्रम्?	कस्याः सखी?

Please take note of few noun and verb forms both in singular and plural which we are familiar with.
Noun forms like आवश्यकः , आवश्यकम् are used as विशेषणम् (Adjectives) in the conversation. विशेषणम् assumes the same Vibhakthi, Gender and Number of विशेष्यम् the noun which it qualifies. We will be learning about this in detail in a later chapter.
We also hear the special verb forms प्राप्नोमि, करोमि which we learn in this chapter.

We are already familiar with कृ धातुः forms which we learned earlier. In this lesson we learn few more commonly used verbs which conjugate a bit differently from the normal pattern we saw earlier. At this stage of learning we are not going deep into the grammatical aspects which cause the differences. We can any way grasp a pattern for these धातवः, learn and use them in sentences. Links are also provided on the headings to the Dhaturupa page to view all the forms of dhatu in different लकाराः (Tenses and moods).

'ज्ञा' धातुः

The first in the list is 'ज्ञा' धातुः. ज्ञा means to know. ज्ञा धातुः is a उभयपदी धातुः, that means verb forms exist in both परस्मैपदी and आत्मनेपदी forms. Tables showing both forms in present tense are given followed by examples using परस्मैपदी forms.

लटि ‘ज्ञा’ (to know) धातोः परस्मैपदरूपाणि
	एकवचनम्	द्विनचनम्	बहुवचनम्
प्रथमपुरुषः	जानाति	जानीतः	जानन्ति
मध्यमपुरुषः	जानासि	जानीथः	जानीथ
उत्तमपुरुषः	जानामि	जानीवः	जानीमः

लटि ‘ज्ञा’ (to know) धातोः आत्मनेपदरूपाणि
	एकवचनम्	द्विनचनम्	बहुवचनम्
प्रथमपुरुषः	जानीते	जानाते	जानते
मध्यमपुरुषः	जानीषे	जानाथे	जानीध्वे
उत्तमपुरुषः	जाने	जानीवहे	जानीमहे

उदाहरणानि (ज्ञा-रूपाणि)
रमेशः संस्कृतं जानाति।	छात्रौ उत्तरं जानीतः।
ते मार्गं न जानन्ति।	त्वं जानासि। वा?
युवां रमेशं जानीथः।	युवां रमेशं जानीथः।
अहं तं न जानामि।	आवां सर्वं जानीवः।
वयं किञ्चित् अपि न जानीमः।

Base Verb forms formed by joing an Upasarga (Prefix) with ज्ञा धातुः assumes only Parasmeipadi forms.

'क्री' धातुः

What is the dhatu that refers to buying or purchasing? We now learn present tense forms of 'क्री' धातुः which assumes forms similar to ज्ञा धातुः. क्री धातुः is also उभयपदी. Hence we learn both परस्मैपदी and आत्मनेपदी forms.

लटि ‘क्री’ (to buy, to purchase) धातोः परस्मैपदरूपाणि
	एकवचनम्	द्विनचनम्	बहुवचनम्
प्रथमपुरुषः	क्रीणाति	क्रीणीतः	क्रीणन्ति
मध्यमपुरुषः	क्रीणासि	क्रीणीथः	क्रीणीथ
उत्तमपुरुषः	क्रीणामि	क्रीणीवः	क्रीणीमः

लटि ‘क्री’ (to buy, to purchase) धातोः आत्मनेपदरूपाणि
	एकवचनम्	द्विनचनम्	बहुवचनम्
प्रथमपुरुषः	क्रीणीते	क्रीणाते	क्रीणते
मध्यमपुरुषः	क्रीणीषे	क्रीणाथे	क्रीणीध्वे
उत्तमपुरुषः	क्रीणे	क्रीणीवहे	क्रीणीमहे

उदाहरणानि (क्री-रूपाणि)
गृहिणी पात्रं क्रीणाति।	भवत्यौ शाटिके क्रीणीतः।
एताः पुष्पाणि क्रीणन्ति।	त्वं फलं क्रीणासि।
युवां गृहे क्रीणीथः।	यूयं औषधं क्रीणीथ।
अहं घटिं क्रीणामि।	आवां माले क्रीणीवः।
वयं यानानि क्रीणीमः।

When वि उपसर्गः joins क्री धातुः it means the opposite of to buying, that is selling. But the conjugation is similar to क्री धातुः. उदाहरणम् - सुधीरः पुष्पाणि विक्रीणाति। (Sudheer sells flowers).

'ग्रह्' धातुः

Yet another dhatu which assumes the same form as ज्ञा and क्री is 'ग्रह्'. All the three dhatus belong to the 9th verb conjugation. (नवमः धातुगणः). ग्रह् is also a उभयपदी धातुः.

लटि 'ग्रह्' धातोः (to take, to obtain) परस्मैपदरूपाणि
	एकवचनम्	द्विनचनम्	बहुवचनम्
प्रथमपुरुषः	गृह्णाति	गृह्णीतः	गृह्णन्ति
मध्यमपुरुषः	गृह्णासि	गृह्णीथः	गृह्णीथ
उत्तमपुरुषः	गृह्णामि	गृह्णीवः	गृह्णीमः

लटि 'ग्रह्' धातोः (to take, to obtain) आत्मनेपदरूपाणि
	एकवचनम्	द्विनचनम्	बहुवचनम्
प्रथमपुरुषः	गृह्णीते	गृह्णाते	गृह्णते
मध्यमपुरुषः	गृह्णीषे	गृह्णाथे	गृह्णीध्वे
उत्तमपुरुषः	गृह्णे	गृह्णीवहे	गृह्णीमहे

उदाहरणानि (ग्रह-रूपाणि)
युवकः चषकः गृह्णाति।	आरक्षकौ दण्डौ गृह्णीतः।
महिलाः घटाः गृह्णन्ति।	त्वं किं किं गृह्णासि?
युवां आसन्दं गृह्णीथः।	यूयं प्रसादं गृह्णीथ।
अहं स्यूतं गृह्णामि।	आवां पुस्तके गृह्णीवः।
वयं चोरं गृह्णीमः।

'कृ' धातुः

'कृ' धातुः is a उभयपदी धातुः. We are already familiar with the Parasmeipadi forms of कृ. We once again list them along with Atmanepadi forms and add example sentences.

लटि 'कृ' धातोः (to do) परस्मैपदरूपाणि
	एकवचनम्	द्विनचनम्	बहुवचनम्
प्रथमपुरुषः	करोति	कुरुतः	कुर्ववन्ति
मध्यमपुरुषः	करोषि	कुरुथः	कुरुथ
उत्तमपुरुषः	करोमि	कुर्वः	कुर्मः

लटि 'कृ' धातोः (to do) आत्मनेपदरूपाणि
	एकवचनम्	द्विनचनम्	बहुवचनम्
प्रथमपुरुषः	कुरुते	कुर्वाते	कुर्वते
मध्यमपुरुषः	कुरुषे	कुर्वाथे	कुरुध्वे
उत्तमपुरुषः	कुर्वे	कुर्वहे	कुर्महे

उदाहरणानि (कृ-रूपाणि)
सः शयनंः करोति।	बालकौ स्नानं कुरुतः।
ते कार्यं न कुर्वन्ति।	त्वं किं करोषि?
युवां प्रक्षालनं कुरुथः।	यूयं ध्यानं कुरुथ।
अहं अध्ययनं करोमि।	आवां मननं कुर्वः।
वयं भोजनं कुर्मः।

'चि' धातुः

‘चि’ धातुः is another उभयपदी with special forms.

लटि ‘चि’ (To select, to pick) धातोः परस्मैपदरूपाणि
	एकवचनम्	द्विनचनम्	बहुवचनम्
प्रथमपुरुषः	चिनोति	चिनुतः	चिन्वन्ति
मध्यमपुरुषः	चिनोषि	चिनुथः	चिनुथ
उत्तमपुरुषः	चिनोमि	चिन्वः, चिनुवः	चिन्मः, चिनुमः

लटि ‘चि’ (To select, to pick) धातोः आत्मनेपदरूपाणि
	एकवचनम्	द्विनचनम्	बहुवचनम्
प्रथमपुरुषः	चिनुते	चिन्वाते	चिन्वते
मध्यमपुरुषः	चिनुषे	चिन्वाथे	चिनुध्वे
उत्तमपुरुषः	चिन्वे	चिनुवहे,चिन्वहे	चिनुमहे,चिन्महे

उदाहरणानि (चि-रूपाणि)
राधा शाटिकां चिनोति।	छात्रौ पुस्तकं चिनुतः।
छात्रौ पुस्तकं चिनुतः।	त्वं वधूं चिनोषि।
युवां फलानि चिनुथः।	यूयं शिलाखणडानि चिनुथ।
अहं पुष्पाणि चिनोमि।	आवां श्लोकानि चिनुवः।
वयं छात्रान् चिनुमः।

We learn four other commonly used Dhatus which assume only Parasmeipadi forms.

'श्रु' धातुः

‘श्रु’ is another often used धातु which assumes special forms. It is a Parasmeipadi dhatu.

लटि ‘श्रु’ (To hear, To listen) धातोः परस्मैपदरूपाणि
	एकवचनम्	द्विनचनम्	बहुवचनम्
प्रथमपुरुषः	शृणोति	शृणुतः	शृण्वन्ति
मध्यमपुरुषः	शृणोषि	शृणुथः	शृणुथ
उत्तमपुरुषः	शृणोमि	शृण्वः,शृणुवः	शृण्मः, शृणुमः

उदाहरणानि (श्रु-रूपाणि)
गीता श्लोकं शृणोति।	तौ वार्तां शृणुतः।
जनाः रामायणं शृण्वन्ति।	त्वं किं शृणोषि?
युवां गीतं शृणुथः।	यूयं भाषणं शृणुथ।
अहं कोलोहलं शृणोमि।	आवां निन्दनं शृणुवः।
वयं प्रतिध्वनिं शृणुमः।

'शक्' धातुः

‘शक्’ धातुः is the Samskrit equivalent of English Auxilary verb 'Can'. It is a Parasmeipadi dhatu.

लटि ‘शक्’ (To be able, Can) धातोः परस्मैपदरूपाणि
	एकवचनम्	द्विनचनम्	बहुवचनम्
प्रथमपुरुषः	शक्नोति	शक्नुतः	शक्नुवन्ति
मध्यमपुरुषः	शक्नोषि	शक्नुथः	शक्नुथ
उत्तमपुरुषः	शक्नोमि	शक्नुवः	शक्नुमः

उदाहरणानि (शक्-रूपाणि)
सुरेशः कार्यं कर्तुं शक्नोति।	एतौ कार्यं कर्तुं शक्नुतः।
महिलाः कार्यं कर्तुं शक्नुवन्ति।	त्वं कार्यं कर्तुं शक्नोषि।
युवां कार्यं कर्तुं शक्नुथः।	यूयं कार्यं कर्तुं शक्नुथ।
अहं कार्यं कर्तुं शक्नोमि।	आवां कार्यं कर्तुं शक्नुवः।
वयं कार्यं कर्तुं शक्नुमः।

‘शक्’ धातुः being an auxiliary verb is used with another semi verb form. We can see कर्तुं is used in all the sentences. कर्तुं is तुमुन् form which we will be learning in a later lesson where we will be learning other तुमुन् forms which can be used with शक्.

'प्र + आप्' धातुः

Suffix प्र combines with आप् धातुः to give the base form प्राप्. आप् धातुः has the meaning to get, to obtain or to reach. Suffix प्र intensifies or escalates the same meaning. It assumes Parasmeipadi forms.

लटि ‘प्र + आप्‘ (To get, To reach) धातोः परस्मैपदरूपाणि
	एकवचनम्	द्विनचनम्	बहुवचनम्
प्रथमपुरुषः	प्राप्नोति	प्राप्नुतः	प्राप्नुवन्ति
मध्यमपुरुषः	प्राप्नोषि	प्राप्नुथः	प्राप्नुथ
उत्तमपुरुषः	प्राप्नोमि	प्राप्नुवः	प्राप्नुमः

उदाहरणानि (प्र + आप्-रूपाणि)
योद्धा जयं प्राप्नोति।	छात्रौ प्रशंसां प्राप्नुतः।
मुनयः सिद्धिं प्राप्नुवन्ति।	त्वं मोक्षं प्राप्नोषि।
>युवां भवनं प्राप्नुथः	यूयं जयं न प्राप्नुथ।
अहं धनं प्राप्नोमि।	आवां कीर्तिं प्राप्नुवः।
वयं किं प्रापनुमः?

'रुद्' धातुः

‘रुद्’ धातुः is a Parasmeipadi Dhatu meaning ‘to cry’.

लटि ‘रुद्’ धोतोः (To cry, To lament) परस्मैपदरूपाणि
	एकवचनम्	द्विनचनम्	बहुवचनम्
प्रथमपुरुषः	रोदिति।	रुदितः।	रुदन्ति।
मध्यमपुरुषः	रोदिषि।	रुदिथः।	रुदिथ।
उत्तमपुरुषः	रोदिमि।	रुदिवः।	रुदिमः।

उदाहरणानि (रुद्-रूपाणि)
रुग्णः रोदिति।	बालिके रुदितः।
शिशवः रुदन्ति।	त्वं किमर्थं रोदिषि?
युवां रुदिथः।	यूयं रुदिथ।
अहं न रोदिमि।	आवां रुदिवः।
वयं रुदिमः।

'दा' धातुः

We have learned one form of ‘दा’ धातुः with meaning “to give”, परस्मैपदी and conjugated normally like,

यच्छति यच्छतः यच्छन्ति

In this lesson we learn another form of ‘दा’ धातुः with the same meaning, उभयपदी and conjugated differently

लटि ‘दा’ धातोः (To give, to provide) परस्मैपदरूपाणि
	एकवचनम्	द्विनचनम्	बहुवचनम्
प्रथमपुरुषः	ददाति	दत्तः	ददति
मध्यमपुरुषः	ददासि	दत्थः	दत्थ
उत्तमपुरुषः	ददामि	दद्वः	दद्मः

लटि ‘दा’ धातोः (To give, to provide) आत्मनेपदरूपाणि
	एकवचनम्	द्विनचनम्	बहुवचनम्
प्रथमपुरुषः	दत्ते	ददाते	ददते
मध्यमपुरुषः	दत्से	ददाथे	ददध्वे
उत्तमपुरुषः	ददे	दद्वहे	दद्महे

उदाहरणानि (दा-रूपाणि)
जननी भोजनं ददाति।	तौ शुल्कं ददतः।
भवन्तः प्रार्थना-पत्रं ददति।	त्वं किं ददासि?
युवां पुस्तकानि ददथः	यूयं स्यूतं ददथ।
अहं किमपि न ददामि।	आवां धनं दद्वः।
वयं आभरणं दद्मः।

Woof! We have learned quite a lot of new forms. The example sentences are given using only Parasmeipadi forms to make the life easier at this stage of learning. 😊. No need to worry if you are not able to remember all the forms right now. Just try to grasp the pattern in the endings. We will get familiar with all these as we move ahead, read and learn more Samskrit.
As stated earlier we have learned quite a lot of new forms. Practice is essential to internalize what we have learned. अभ्यासेन विना ज्ञानं न जायते। अतः अभ्यासं कुर्मः।

Practice Exercise - अभ्यास-प्रश्नानि

Complete the sentences with parasmeipadi verb forms. उचितैः परस्मैपदी-क्रीयापदैः वाक्यानि पूरयन्तु।
(Click the Dhatu to view the forms).
उदाहरणम् – Example
भवन्तौ विषयं ________ (ज्ञा)
कर्ता → भवन्तौ प्रथमपुरुषः द्विवचनम्
भवन्तौ विषयं जानीतः।
1. योद्धा शस्त्रं _______ (चि)
2. युवकाः विजयं _______ (प्र + आप्)
3. यूयं जपं ______ (कृ)
4. धीराः न ______ (रुद्)
5. त्वं पात्रं ______(गृह्)
6. अहं कोलाहलं _____ (श्रु)
7. आवां श्रोतुं न ______ (शक्)
8. वयं फलानि _______ (दा)
9. महिले वस्त्राणि _______ (क्री)
10. युवां मार्गं न _______ (ज्ञा)

Match Subject, object ,verb forms and write complete sentences. कर्तृ-कर्म-क्रिया-पदानि उचितेन योजयित्वा पूर्णानि वाक्यानि लिखत।

कर्ता	कर्म	क्रिया
भवान्	कार्यं कर्तुं	गृह्णासि
त्वम्	वस्त्राणि	शृणुतः
गुरवः	धर्म-शास्त्रम्	शक्नुमः
छात्रौ	आसन्दम्	रुदिथ
अहं	ध्वनिम्	प्राप्नोति
युवां	कन्दुकम्	जानन्ति
वयं	किमर्थं	क्रीणीतः
आरक्षकौ	विजयम्	प्राप्नुथः
आवाम्	फलानि	ददामि
यूयम्	कीर्तिं	चिनुवः

उत्तराणि! Hide Answers!

It might be possible to write other meaningful sentences. If you can think of other possible meaningful sentences, you may post in comment or eMail us to samskrit@samskritaveethy.com

शब्दार्थाः
शब्दः	English Meaning
मित्रम् - अकारान्तः नपुंसकलिङ्गः एकवचनम्	Friend
सखी - ईकारान्तः स्त्रीलिङ्गः एकवचनम्	Friend (Female)
उत्तरम् - अकारान्तः नपुंसकलिङ्गः एकवचनम्	Answer
मार्गः - अकारान्तः पुल्लिङ्गः एकवचनम्	Way, Raod
किञ्चित् - अव्यय	a little, a bit
औषदम् - अकारान्तः नपुंसकलिङ्गः एकवचनम्	Medicine
यानम् - अकारान्तः नपुंसकलिङ्गः एकवचनम्	Vehicle
आरक्षकः - अकारान्तः पुल्लिङ्गः एकवचनम्	Police/Guard
दण्डः - अकारान्तः पुल्लिङ्गः एकवचनम्	Stick
चोरः - अकारान्तः पुल्लिङ्गः एकवचनम्	Thief
आसन्दः - अकारान्तः पुल्लिङ्गः एकवचनम्	Chair
प्रक्षालनम् - अकारान्तः नपुंसकलिङ्गः एकवचनम्	Cleaning/Washing
प्रतिनिधिः - इकारान्तः पुल्लिङ्गः एकवचनम्	Representative
वधूः - ऊकारान्तः स्त्रीलिङ्गः एकवचनम्	Bride
शिलाखण्डम् - अकारान्तः नपुंसकलिङ्गः एकवचनम्	Rock stones.
वार्ता - आकारान्तः स्त्रीलिङ्गः एकवचनम्	News
कोलाहलं - अकारान्तः नपुंसकलिङ्गः एकवचनम्	Big Noise/Commotion
निन्दनम् - अकारान्तः नपुंसकलिङ्गः एकवचनम्	Reproach
भाषणम् - अकारान्तः नपुंसकलिङ्गः एकवचनम्	Speech
प्रतिध्वनिः - इकारान्तः पुल्लिङ्गः एकवचनम्	Echo
प्रशंसा - आकारान्तः स्त्रीिङ्गः एकवचनम्	Praise
सिद्धिः - इकारान्तः स्त्रीलिङ्गः एकवचनम्	Success
मोक्षः - अकारान्तः पुल्लिङ्गः एकवचनम्	Liberation
जयः - अकारान्तः पुल्लिङ्गः एकवचनम्	Victory
कीर्तिः - इकारान्तः स्त्रीलिङ्गः एकवचनम्	Fame
भवनम् - अकारान्तः नपुंसकलिङ्गः एकवचनम्	House
किमर्थम्	What for? Why?
शुल्कः - अकारान्तः पुल्लिङ्गः एकवचनम्	Fee, Levy
प्रार्थना-पत्रम् - अकारान्तः नपुंसकलिङ्गः एकवचनम्	Application, Request form
धर्म-शास्त्ररम् - अकारान्तः नपुंसकलिङ्गः एकवचनम्	Moral Treatise

We welcome your views and suggestions on this lesson. Please post your comments and replies after registering. Please also send a mail to samskrit@samskritaveethy.com for any clarification on the lesson.
We have so far learned....

First case Noun forms (प्रथमाविभक्तिरूपाणि) and their use as Subject (कर्ता).
Present tense verb forms (लट्लकारः).
Special Present tense verb forms विशेषक्रियापदानि
Second case Noun forms (द्वितीयाविभक्तिः)and their use as Object (कर्म).

In this lesson we learned few special verb forms in present tense. So far, we have learned verb forms referring to actions done by someone. What are the verb forms when someone is causing others to do something? Our next lesson is on Causative Verb Forms in Present tense. Our Next Lesson…..
Lesson 8: Causative Verb Forms in Samskrit – णिजन्त-क्रियापदानि

0 comments

To get updates on
संस्कृतवीथी...

SamskritaVeethy - Easy to Learn Sanskrit Courses! संस्कृतवीथी - सरलं संस्कृतपठनम् !