SamskritaVeethy - Easy to Learn Sanskrit Courses!

संस्कृतवीथी - सरलं संस्कृतपठनम् !

Entry Level – Module 3 Sentence building in Samskritam - Lesson 11 - Future Tense forms of Atmanepadi Dhatus

प्रावेशिकः स्तरः - तृतीयः विभागः – संस्कृत-वाक्यरचना -एकादशः पाठः - आत्मनेपदिनः धातवः - ऌट्लकारः

		We learn about........
		किं घटिष्यते तदनन्तरम्? शब्द-परिचयः ऌट्-आत्मनेपदान्ताः – रूपाणि प्रक्रिया च आत्नमनेपदिनां धातूनां ऌटि प्रथमपुरुष-रूपाणि ऌटि आत्मनेपद-विशेषक्रियापदानि उदाहरण-वाक्यानि

We draw your attention to this Bhagavad Geeta Sloka in Chapter 2.

हतो वा प्राप्स्यसि स्वर्गं जित्वा वा भोक्ष्यसे महीम्।
तस्मादुत्तिष्ठ कौन्तेय युद्धाय कृतनिश्चयः।। 2.37।।

(त्वम्) हतो वा स्वर्गं प्राप्स्यसि जित्वा वा भोक्ष्यसे महीम्। तस्मात् युद्धाय कृतनिश्चयः कौन्तेय उत्तिष्ठ। In these verses Bhagvan Krishna after elaborating waging a Dharma Yuddha as the duty of Kshatriya, tells Arjuna that gains do come his way irrespective of the outcome of the war. Lord Krishna says, “ Slain you will get Swarga, or by winning you enjoy the earth. Oh son of Kunti, stand up resolved to fight.”
We find two future forms प्राप्स्यसि and भोक्ष्यसे. Whie the first is the Parasmeipada future form of प्र + आप्, the second is the future form of ‘भुज्’ धातुः which assumes Atmanepada forms when used to express eating or consuming. In this lesson we learn to get future (ऌट्) forms of Atmanepadi Dhatus and use them in sentences.

अस्माकं रीतिम् अनुसृत्य एतस्मिन् पाठस्य आरम्भं मङ्गलाचरणेन करवामहै। अर्धनारीश्वरभावे वन्द्यमानयोः पार्वती-परमेश्वरयोः अनुग्रहं वयं प्रार्थयामहे।

विशालनीलोत्फललोचनायै विकासिपङ्केरुहलोचनाय। समेक्षणायै विषमेक्षणाय नमः शिवायै च नमः शिवाय।।

“My Namaskaram to her Parvathi whose even number of eyes are as wide as the blue lotuses, and to Shiva as well, who has odd number of eyes which are as wide as fully opened lotuses.“

Let us now read a story written in Samskritam based on a German short story “Anekdote zur Senkung der Arbeitsmoral (Anecdote on lowering the work ethic)” written by Heinrich Böll.

Note that Atmanepada future (ऌट्) forms are highlighted in yellow. Let us now learn more about the new words and word forms we come across in the story.

We saw quite a few Atmanepada future (ऌट्) forms in the above narrative. Let us now learn how to get these forms.

ऌट्-आत्मनेपदान्ताः - रूपाणि प्रक्रिया च

For beginners it is easy to get ऌट्-आत्मनेपदरूपाणि from respective present (ल़ट्) forms. We provide the future endings for all Purusha and Vachanas. We also add pictures to demonstrate how the future forms are obtained from present forms using the endings.

We now provide the steps to get the future (ऌट्) forms using present (लट्) forms for आत्मनेपदिनः धातवः वन्द् धातुः being used as example in all three Purushas and Vachanas

इदानीम् वन्द् धातोः सर्वाणि लङ्-रूपाणि पश्याम। रूपेभ्यः अधः उदाहरणवाक्यानि अपि दत्तानि।

The above table can be used as a general reference for writing the ऌट् -रूपाणि for many dhatus. We list the प्रथमपुरुष-रूपाणि for some commonly used dhatus which assume this general pattern. Please practice writing the other six forms using the above table as a guide. To verify your work, click the Dhatu names to view the complete ऌट् forms of that Dhatu.

Let us now list the ऌट् forms of Atmanepadi Dhatus whose forms generally differ from other dhatus.

ऌटि आत्मनेपद-विशेषक्रियापदानि

We list below the आत्मनेपद- ऌट्-क्रियापदानि of कृ धातुः. कृ धातुः उभयपदी अस्ति।

ज्ञा, भुज् अपि आत्मनेपदिनौ धातौ। तयोः ऌट्-रूपाणि अधः दीयन्ते।

शी, ब्रू and अधि + इ are other three Atmanepada Dhatus which assume special verb forms.

इदानीम् आत्मनेपद- ऌट् -क्रियापदैः युक्तानि उदाहरण-वाक्याणि पश्याम।

उदाहरण-वाक्यानि

We hope the example sentences are helpful in getting the patterns of ऌट् forms. We suggest you try writing example sentences for different Purusha and Vachanas for the Dhatus given in the examples. This practice helps in learning the all ऌट् forms quickly.
Well, now it is time to practice what is learned. अस्तु। इदानीम् समयः अभ्यासार्थं भवेत्।

Practice Exercises - अभ्यास-प्रश्नानि

1. Please answer the questions on the story. कथासम्बन्धितानां प्रश्नानाम् उत्तराणि लिखत।
   1. यदि धीवरः बहुवारं मत्स्यग्रहणं करिष्यते, संवत्सरान्तरे किं क्रेष्यते?
   2. द्विवर्षान्तरे किं घटिष्यते?
   3. विना मध्यवर्तिना अभिचिङ्गटान् पारीस्-नगरं प्राप्य धीवरः किं लभिष्यते?
   4. अन्ते धीवरः किं करिष्यते?
   5. पर्यटकस्य मनसि धीवरं प्रति कीदृशः भावः अजायत ?


2. Write all the future (ऌट्) forms of the given Dhatus. धातूनाम् सर्वाणि ऌट्-रूपाणि लिखत।
   1. शी धातुः
   2. प्लु धातुः
   3. कूर्द् धातुः
   4. त्रै धातुः
   5. सेव् धातुः


3. Write the future (ऌट्) form as directed. निर्देशानुसरणं धातोः ऌट्रूपं लिखत।
   1. कृ धातोः उत्तमपुरुष-एकवचनरूपम्
   2. भाष् धातोः मध्यमपुरुष-एकवचनरूपम्
   3. कम्प् धातोः उत्तमपुरुष-बहुवचनरूपम्
   4. मुद् धातोः प्रथमपुरुष-बहुवचनरूपम्
   5. अप + ईक्ष मध्यमपुरुष-बहुवचनम्
   6. क्षम् धातोः प्रथमपुरुष-द्विवचनम्
   7. ब्रू धातोः उत्तमपुरुष-द्विवचनम्
   8. वि + जि धातोः मध्यमपुरुष-एकवचनम्
   9. वृध् धातोः उत्तमपुरुष-द्विवचनम्
   10. स्पर्ध धातोः मध्यमपुरुष-बहुवचनम्


4. Rewrite the sentence replacing the present form (लट्) with future form (ऌट्). वाक्येषू लट्-क्रियापदानां स्थानेषु तेषाम् अनुरूपानि ऌट्-पदानि लिखित।
   1. वृक्षेषु पुष्पाणि शोभन्ते।
   2. वयं देवं वन्दावहे।
   3. शुभवार्त्तां श्रुत्वा ते सर्वे मोदन्ते।
   4. त्वम् प्रकृति-सौन्दर्यं निरीक्षसे।
   5. अहम् धनसंपत्तौ तव तुल्यं वर्ते।
   6. यूयं कीर्तिं लभध्वे।
   7. ते स्पर्धाम् विजयन्ते।
   8. भवान् माम् कष्टात् त्रायते।
   9. युवां विजयं कामयेथे।
   10. पुत्राः इदानीं बालकाः वर्तन्ते।
5. Replace the Parasmeipada verb forms with suitable atmanepada verb froms given in the box. परस्मैपद-क्रीयापदानां स्थाने कोष्टकात् उचितानि आत्मनेपद-क्रियापदानि चित्वा निवेशय।
   

   मोदिष्यते     वर्तिष्यते     वक्ष्यामहे     लप्स्यसे     त्रास्यते वर्तिष्येथे     अवलोकिष्ये     वन्दिष्यध्वे     करिष्यन्ते     बाधिष्यते

   1. वयं सत्यं हितं वदिष्यामः।
   2. त्वम विजयं प्राप्स्यसि।
   3. सीता गीतं श्रुत्वा तुष्यति।
   4. युवां गृहे भवथः।
   5. भगवान् अस्माकं रक्षति।
   6. अहं तत् चित्रं पश्यामि।
   7. यूयं देवम् नमथ।
   8. छात्राः गृहकार्यं कुर्वन्ति।
   9. बलवान् बलहीनं पीडयति।
   10. अस्माकं गृहे सर्वता आनन्दं भवति।
6. Translate into Samskritam. संस्कृते अनुवादं कुरुत।
   
   1. He will die soon. (to die – मृ धातुः soon - शीघ्रम्)
   2. You will get success in your profession. (success – जयम् profession - वृत्तिः)
   3. Your baby will be born in the month of April. (baby – शिशुः to be born – use जन् धातुः)
   4. You all will be ashamed for this misconduct. (to be ashamed – use लज्ज् धातुः for misconduct– अनाचरणार्थम् )
   5. We will know the Exam Results next week (Exam Results – परीक्षा-फलितांशाः to know – Use ज्ञा धातुः)
   6. Parents will forgive children’s offenses. (Parents – पितरौ to forgive – Use क्षम् धातुः children – बालकः (बहुवचनम्) Offense - अपराधः )
   7. On seeing the Lion we two will tremble in fear. (On seeing the Lion – सिंहस्य दर्शनेन to tremble – use कम्प् धातुः)
   8. They will serve in the army. (to serve – Use सेव धातुः Army - सैन्यम्)
   9. I will try to earn money. (to earn – सम्पादयितुं to try – use यत् धातुः)
   10. Moon and stars will shine in the night. (to shine – use शुभ् धातुः)

उत्तराणि पश्यतु! - Show Answers       उत्तराणि गूहयतु! - Hide Answers!

1. 1. यदि धीवरः बहुवारं मत्स्यग्रहणं करिष्यते, संवत्सरान्तरे नौकाचालनयन्त्रम् क्रेष्यते।
   2. द्विवर्षान्तरे द्वितीया नौका धीवरस्य वर्तिष्यते।
   3. विना मध्यवर्तिना अभिचिङ्गटान् पारीस्-नगरं प्राप्य धीवरः अधिकं धनं आपत्स्यते
   4. अन्ते धीवरः निश्चिन्तकः नौकाश्रये उपविश्य महनीयं सागरम ईक्षिष्यते। ।
   5. पर्यटकस्य मनसि धीवरं प्रति कार्पण्यभावः अपगम्य कास्यचित् ईर्ष्याभावः अजायत।



2. 1. शी धातोः आत्मनेपदि-क्रियापदानि (ऌट्)
      	एकवचनम्	द्विवचनम्	बहुवचनम्
      प्रथमपुरुषः	शयिष्यते	शयिष्येते	शयिष्यन्ते
      मध्यमपुरुषः	शयिष्यसे	शयिष्येथे	शयिष्यध्वे
      उत्तमपुरुषः	शयिष्ये	शयिष्यावहे	शयिष्यामहे

   2. प्लु धातोः आत्मनेपदि-क्रियापदानि (ऌट्)
      	एकवचनम्	द्विवचनम्	बहुवचनम्
      प्रथमपुरुषः	प्लोष्यते	प्लोष्येते	प्लोष्यन्ते
      मध्यमपुरुषः	प्लोष्यसे	प्लोष्येथे	प्लोष्यध्वे
      उत्तमपुरुषः	प्लोष्ये	प्लोष्यावहे	प्लोष्यामहे

   3. text-align:center;

      कूर्द् धातोः आत्मनेपद-क्रियापदानि (ऌट्)
      	एकवचनम्	द्विवचनम्	बहुवचनम्
      प्रथमपुरुषः	कूर्दिष्यते	कूर्दिष्येते	कूर्दिष्यन्ते
      मध्यमपुरुषः	कूर्दिष्यसे	कूर्दिष्येथे	कूर्दिष्यध्वे
      उत्तमपुरुषः	कूर्दिष्ये	कूर्दिष्यावहे	कूर्दिष्यामहे

   4. त्रै धातोः आत्मनेपद-क्रियापदानि (ऌट्)
      	एकवचनम्	द्विवचनम्	बहुवचनम्
      प्रथमपुरुषः	त्रास्यते	त्रास्येते	त्रास्यन्ते
      मध्यमपुरुषः	त्रास्यसे	त्रास्येथे	त्रास्यध्वे
      उत्तमपुरुषः	त्रास्ये	त्रास्यावहे	त्रास्यामहे

   5. सेव् धातोः आत्मनेपद-क्रियापदानि (ऌट्)
      	एकवचनम्	द्विवचनम्	बहुवचनम्
      प्रथमपुरुषः	सेविष्यते	सेविष्येते	सेविष्यन्ते
      मध्यमपुरुषः	सेविष्यसे	सेविष्येथे	सेविष्यध्वे
      उत्तमपुरुषः	सेविष्ये	सेविष्यावहे	सेविष्यामहे



3. 1. करिष्ये
   2. भाषिष्यसे
   3. कम्पिष्यामहे
   4. मोदिष्यन्ते
   5. अपेक्षिष्यध्वे
   6. क्षमिष्येते
   7. वक्ष्यावहे
   8. विजयिष्यसे
   9. वर्धिष्यावहे
   10. स्पर्धिष्यध्वे
4. 1. वृक्षेषु पुष्पाणि शोभिष्यन्ते।
   2. वयं देवं वन्दिष्यामहे।
   3. शुभवार्त्तां श्रुत्वा ते सर्वे मोदिष्यन्ते।
   4. त्वम् प्रकृति-सौन्दर्यं निरीक्षिष्यसे।
   5. अहम् धनसंपत्तौ तव तुल्यं वर्तिष्ये।
   6. यूयं कीर्तिं लप्स्यध्वे।
   7. ते स्पर्धाम् विजियिष्यन्ते।
   8. भवान् माम् कष्टात् त्रास्यते।
   9. युवां विजयं कामयिष्येथे।
   10. पुत्राः भविष्यति तरुणाः वर्तिष्यन्ते।
>
5. 1. वयं सत्यं हितं वक्ष्यामहे।।
   2. त्वम विजयं लप्स्यसे।
   3. सीता गीतं श्रुत्वा मोदिष्यते
   4. युवां गृहे वर्तिष्येथे।
   5. भगवान् अस्माकं त्रास्यते।
   6. अहं तत् चित्रं अवलोकिष्ये।
   7. यूयं देवम् वन्दिष्यध्वे।
   8. छात्राः गृहकार्यं करिष्यन्ते।
   9. बलवान् बलहीनं बाधिष्यते।
   10. अस्माकं गृहे सर्वता आनन्दं वर्तिष्यते।
6. 1. सः शीघ्रं मरिष्यते।
   2. त्वं तव वृत्त्यां विजयं लप्स्यसे।
   3. तव शिशुः एप्रिल-मासे जनिष्यते।
   4. यूयं एतस्य अनाचरणार्थं लज्जिष्यध्वे।
   5. वयं परीक्षा-फलितांशान् आगामि सप्ताहे ज्ञास्यामहे।
   6. पितरौ बालकानाम् आपराधान् क्षमिष्येते।
   7. सिंहस्य दर्शनेन आवां भयात् कम्पिष्यावहे।
   8. ते सैन्ये सेविष्यन्ते।
   9. अहं धनं साम्पादयितुं यतिष्ये।
   10. चन्द्रः नक्षत्राणि च रात्रौ शोभिष्यन्ते।

We welcome your views and suggestions on this lesson. Please post your comments and replies after registering free. Please also send a mail to samskrit@samskritaveethy.com for any clarification on the lesson.

We have now learned present (लट्), past (लङ्) imperative (लोट्) and future (ऌट्) verb forms for both परस्मैपदिनः and आत्मनेपदिनः धातवः. The English sentence “We may come tomorrow” indicates the possibility of our coming next day. What are the verb forms in Samskritam that expresses possibility or probability? Our next lesson teaches us about विधिलिङ्-रूपाणि which serve the purpose of telling a possibility. Our next lesson is……
Lesson 12: Vidhi Ling forms expressing possibility - सम्भावानार्थे विधिलिङ्-लकारः

Upload

click to upload image

0 comments

Upload

click to upload image

×