Sanskrit header-logo

SamskritaVeethy - Easy to Learn Sanskrit Courses!

संस्कृतवीथी - सरलं संस्कृतपठनम् !

Entry Level – Module 3 Sentence building in Samskritam - Lesson 12 - Vidhi Ling forms expressing possibility

प्रावेशिकः स्तरः - तृतीयः विभागः – संस्कृत-वाक्यरचना -द्वादशः पाठः - सम्भावानार्थे विधिलिङ्-लकारः

We learn about........

We have so far learned in this module...


The goal of this lesson is …..
  • to teach the “विधिलिङ्-लकारः” usage to express the possibility of an action. एतस्मिन् पाठे वयं कार्य-सम्भावनार्थे विधिलिङ्-प्रयोगस्य विषये किञ्चित् अधीमहे।

We draw your attention to this Bhagavad Geeta Sloka in Chapter 2.

न चैतद्विद्मः कतरन्नो गरीयो
यद्वा जयेम यदि वा नो (ते) जयेयुः।
यानेव हत्वा न जिजीविषाम-
स्तेऽवस्थिताः प्रमुखे धार्तराष्ट्राः।। 2.6।।

एतत् च न (वयम्) विद्मः नः कतरत् गरीयः यद्वा (वयम्) जयेम यदि वा नः जयेयुः, यान् हत्वा न जिजीविषामः ते एव धार्तराष्ट्राः प्रमुखे अवस्थिताः। On seeing Kauras standing ready to fight, despondent Arjuna, wonders, “ We do not know which would be better for us, whether we winning the war or they winning. They the sons are Dhritarashtra are arrayed against us, after slaying whom we do not wish to live.” The possibility of Pandavas winning or Kauravas winning are expressed in potential mood (जयेम, जयेयुः). संस्कृते क्रियायाः सम्भावना वा ऊहा विधि-लिङ्-लकारेन बुध्यते। विधि-लिङ्-लकारः is used to express possibility or probability (guess) in Samskritam. अव्यय-पदाः like कदाचित्, प्रायः also indicate the sense of possibility and these words can also be used along with विधिलिङ्-लकारः in a sentence.

विधिलिङ्-लकारःis considered as सार्वधातुकः along with लट्, लङ् and लोट्. We learn in this lesson about विधिलिङ् forms and their usage in sentences. यथा अस्माकं शैली पाठस्य आरम्भं देवं प्रणम्य कुर्यामः। The prayer for this lesson happens to be a familiar Stuthi of both Vishnu and Ganesa.

शुक्लाम्बरधरं विष्णुं शशिवर्णं चतुर्भुजम्।
प्रसन्नवदनं ध्यायेत् सर्वविघ्नोपशान्तये।।

We find in the above sloka, the verb form ध्यायेत् highlighted, which is the प्रथमा-एकवचन-विधिलिङ् form of “ध्यै” धातुः.

As we move into the lesson, let us now again read the story of Fisherman and Tourist which we read in the previous lesson. The story is modified by replacing future (ऌट्) forms with विधिलिङ्-रूपाणि. इदानीं वयं किञ्चित् परिवर्तितां कथां पठेम।



किं घटेत तदनन्तरम्?

एतत् कथायाः घटनास्थलं जर्मनी-देशस्य कश्चन नौकाश्रयः।

कश्चन सुवासः पर्यटकः सागरतीरे छायचित्राणि अगृह्णात् कुर्वीत। अत्र तस्य दृष्टिपथे एकं कुवेषधारिणं धीवरं अपतत्। सः धीवरः तस्य मत्स्यबन्धननौकायां शयितवान् अस्ति। धीवरस्य तादृशम् आलस्यभावं दृष्ट्वा पर्यटकः तं एवं अपृच्छत् : “मत्स्यग्रहणं त्यक्तवा किमर्थं शेते भोः?”. अहं प्रातः एव मत्स्यग्रहणं सम्पूरितवान्। तेन यद् प्राप्तं तत् दिवसद्वयाय पर्याप्तम् इति धीवरः प्रत्यब्रवीत्। तयोः मध्ये सम्भाषणम् अन्ववर्तत।

पर्यटकः – एवं चिन्तयतु। यदि भवान् बहुवारं मत्स्यग्रहणं कुर्वीत, संवत्सरान्तरे नौकाचालनयन्त्रम् क्रीणीत तथा हि द्विवर्षान्तरे द्वितीया नौका भवतः वृत्येत

धीवरः - तदनन्तरं किं घटेत?

पर्यटकः – भविष्यति कदाचित् भवान् निबध्नाः मीनाः स्थापयितुं शीतलस्थानस्य निर्माणं कुर्यात्। अवलेहाः अपि उद्पादय्य विक्रीणीयात्।

धीवरः - तदनन्तरं किं घटेत?

पर्यटकः – ऊर्ध्वाटिकायां डयेत, मत्स्य-उपाहारगृहं निर्मातुं शक्नुयात्, विना मध्यवर्तिना अभिचिङ्गटान् पारीस्-नगरं प्राप्य अधिकं धनं आपद्येत।

धीवरः - तदनन्तरं किं घटेत?

पर्यटकः – तदा भवान् निश्चिन्तकः अत्र नौकाश्रये उपविश्य महनीयं सागरम ईक्षेत।

तदैव अहम् इदानीं करोमि इति धीवरः उक्तवान्।

बुद्धः पर्यटकः धीवरम् प्रति कार्पण्य-भावम त्यक्तवा, कयाचित् ईर्ष्यया सह तूष्णीं तस्मात् स्थलात् गतवान्।

Note that Atmanepada future (ऌट्) forms in the previous lesson are replaced with विधिलिङ्-रूपाणि and are highlighted in yellow. Although the future also holds a sense of uncertainty, विधिलिङ् clearly indicates the Possibility, Chance or Guess.

विधिलिङ्-लकारः or the Potential Mood can hold the sense of Chance or Guess unrestricted by the time of action. सम्भावानार्थे विधिलिङ्-लकारः त्रिषु कालेषु अपि प्रयुज्यते।

In this lesson we analyze only विधिलिङ्-क्रियापदानि from the story as the other new words were already dealt with the previous lesson.

शब्द-परिचयः
शब्दःअर्थःविश्लेषणम्
क्रीणीतMay buy“क्री” उभयपदी धातुः
आत्मनेपदरूपम्
विधिलिङ् प्रथमपुरुष एकवचनम्
वृत्येतभविष्यति
There may be
“वृत्” आत्मनेपदी धातुः
विधिलिङ् प्रथमपुरुष एकवचनम्
घटेतप्रादुर्भविष्यति
May happen
“घट्” आत्मनेपदी धातुः
विधिलिङ् प्रथमपुरुष एकवचनम्
कुर्यात्कुर्वीत
May do
“कृ” उभयपदी धातुः
परस्मैपदरूपम्
विधिलिङ् प्रथमपुरुष एकवचनम्
विक्रीणीयात्May sellवि + “क्री” उभयपदी धातुः
परस्मैपदरूपम्
विधिलिङ् प्रथमपुरुष एकवचनम्
कुर्वीतकुर्यात्
May do
“कृ” उभयपदी धातुः
आत्मनेपदरूपम्
विधिलिङ् प्रथमपुरुष एकवचनम्
डयेतMay fly“डी” आतमनेपदी धातुः
विधिलिङ् प्रथमपुरुष एकवचनम्
शक्नुयात्Possible to do“शक्” परस्मैपदी धातुः
विधिलिङ् प्रथमपुरुष एकवचनम्
आपद्येतप्राप्नुयात्
May get
आ + “पद्” आत्मनेपदी धातुः
विधिलिङ् प्रथमपुरुष एकवचनम्
ईक्षेतलोकेत
May watch
“ईक्ष्” आत्मनेपदी धातुः
विधिलिङ् प्रथमपुरुष एकवचनम्

विधिलिङ्-क्रियापदानि प्रक्रिया च

विधिलिङ्-क्रियापदानि कथं प्राप्यन्ते इति प्रकिया-विषयं पश्याम वा? Shall we now learn the steps to get विधिलिङ्-क्रियापदानि? विधिलिङ्-लकारः अपि लट्-लोट्-लङानां सह सार्वधातुकः इति परिगण्यते। विधिलिङ्-लकारः is also considered as Saravadatukah along with लट्, लोट् and लङ. Therefore we can get Vidhilingh forms using common endings. We now present Vidhiling endings for both Parasmeipadi and Atmanepadi Dhatus.

विधिलिङि परस्मैपदान्ताः – Parasmeipada Vidhiling Endings
एकवचनम्द्विवचनम्बहुवचनम्
प्रथमपुरुषःईत्ईताम्ईयुः
मध्यमपुरुषःईःईतम्ईत
उत्तमपुरुषःईयम्ईवईम


विधिलिङि आत्मनेपदान्ताः – Atmanepada Vidhiling Endings
एकवचनम्द्विवचनम्बहुवचनम्
प्रथमपुरुषःईतईयाताम्ईरन्
मध्यमपुरुषःईथाःईयाथाम्ईध्वम्
उत्तमपुरुषःईयईवहिईमहि

We now present the Vidhiling forms of “पठ्” परस्मैपदी धातुः and “वन्द्” आत्मनेपदी धातुः along with example sentences. These forms can be used as models to get Vidhiling forms of other Dhatus in their respective groups.

परस्मैपदी “पठ्” धातुः – विधिलिङ्-रूपाणि
एकवचनम्द्विवचनम्बहुवचनम्
प्रथमपुरुषःपठेत्
सः पठेत्
पठेताम्
तौ पठेताम्
पठेयुः
ते पठेयुः
मध्यमपुरुषःपठेः
त्वम् पठेः
पठेतम्
युवां पठेतम्
पठेत
यूयं पठेत
उत्तमपुरुषःपठेयम्
अहं पठेयम्
पठेव
आवां पठेव
पठेम
वयं पठेम


आत्मनेपदी “वन्द्” धातुः – विधिलिङ्-रूपाणि
एकवचनम्द्विवचनम्बहुवचनम्
प्रथमपुरुषःवन्देत
सः वन्देत्
वन्देयाताम्
तौ वन्देयाताम्
वन्देरन्
ते वन्देरन्
मध्यमपुरुषःवन्देथाः
त्वम् वन्देथाः
वन्देयाथाम्
युवां वन्देयाथाम्
वन्देध्वम्
यूयं वन्देध्वम्
उत्तमपुरुषःवन्देय
अहं वन्देय
वन्देवहि
आवां वन्देवहि
वन्देमहि
वयं वन्देमहि

The above tables can be used as a general reference for writing the विधिलिङ् -रूपाणि for many dhatus. As we are learning both the Parasmeipada and Atmanepada Potenital Mood forms in this lesson, we separately list the common प्रथमपुरुष-रूपाणि for the two types. Please practice writing the other six forms using the above tables as a guide. To verify your work, click the Dhatu names to view the complete विधिलिङ्-रूपाणि of that Dhatu.

परस्मैपदिनां धातूनां विधिलिङ्-प्रथमपुरुष-रूपाणि
धातुःएकवचनम्द्विवचनम्बहुवचनम्
भूभवेत्भवेताम्भवेयुः
पठ्पठेत्पठेताम्पठेयुः
गम् (गच्छ्)गच्छेत्गच्छेताम्गच्छेयुः
दृश् (पश्य)पश्येत्पश्येताम्पश्येयुः
पृच्छ्पृच्छेत्पृच्छेताम्पृच्छेयुः
नम्नमेत्नमेताम्नमेयुः
वद्वदेत्वदेताम्वदेयुः
खाद्खादेत्खादेताम्खादेयुः
इष् (इच्छ्)इच्छेत्इच्छेताम्इच्छेयुः
स्मृ (स्मर)स्मरेत्स्मरेताम्स्मरेयुः
बुध् (बोध्)बोधेत्बोधेताम्बोधेयुः
प्र + आप्प्राप्नुयात्प्राप्नुयाताम्प्राप्नुयुः

There are many other known Parasmeipadi dhatus like “लिख्”. “चर्”, “तिष्ठ्”, ”उप + विश्” which assume general vidhiling forms. You may try writing the vidhiling forms for these as practice. You can also view their complete forms on clicking the links provided with the dhatu names.

आत्मनेपदिनां धातूनां विधिलिङ्-प्रथमपुरुष-रूपाणि
धातुःएकवचनम्द्विवचनम्बहुवचनम्
वृत्वर्तेतवर्तेयाताम्वर्तेरन्
मन्मन्येतमन्येयाताम्मन्येरन्
कम्प्कम्प्येतकम्प्येयाताम्कम्प्येरन्
भाष्भाषेतभाषेयाताम्भाषेरन्
सह्सहेतसहेयाताम्सहेरन्
स्पर्ध्स्पर्धेतस्पर्धेयाताम्स्पर्धेरन्
ईक्ष्ईक्षेतईक्षेयाताम्ईक्षेरन्
क्षम्क्षमेतक्षमेयाताम्क्षमेरन्
बाध्बाधेतबाधेयाताम्बाधेरन्
लज्ज्लज्जेतलज्जेयाताम्लज्जेरन्
यत्यतेतयतेयाताम्यतेरन्
श्लाघ्श्लाघेतश्लाघेयाताम्श्लाघेरन्
शङ्क्शङ्केतशङ्केयाताम्शङ्केरन्
शुभ्शोभेतशोभेयातामशोभेरन्
कूर्द्कूर्देतकूर्देयाताम्कूर्देरन्
युध्युध्येतयुध्येयाताम्युध्येरन्
सेव्सेव्येतसेव्येयाताम्सेव्येरन्
त्रैत्रायेतत्रायेयाताम्त्रायेरान्
मुद्मोदेतमोदेयाताम्मोदेरन्
प्लुप्लवेतप्लवेयाताम्प्लवेरन्
भिक्भिक्षेतभिक्षेयाताम्भिक्षेरन्
वृध्वर्धेतवर्धेयाताम्वर्धेरन्
खिद्खिद्येतखिद्येयाताम्खिद्येरन्
अप + ईक्षअपेक्षेतअपेक्षेयाताम्अपेक्षेरन्

We now see few Ubahyapadi Dhatus like “चुर्”, “चिन्त्”. We list their both Parasmeipada and Atmanapada forms for प्रथमा-एकवचनम्. Links are provided in Kriyapadas to view all nine forms of the Dhatu.

उभयपदिनां धातूणां विधिलिङ्-प्रथमपुरुष-एकवचनरूपम्
धातुःपरस्मैपदरूपम्आत्मनेपदरूपम्
चुर्चोरयेत्चेरयेत
चिन्त्चिन्तयेत्चिन्तयेत
पीड्पीडयेत्पीडयेत
नीनयेत्नयेत

As in other Lakaras, we do find special forms in Vidhiling lakara as well. We now list both the Parasmeipadi and Atmanepadi dhatus which assume special forms.

विधिलिङि विशेषक्रियापदानि

“अस्” परस्मैपदिनः धातोः विधिलिङ्-रूपाणि विशेषाणि। एतानि अधिकं प्रयुज्यमानानि परिचितानि च।

अस् धातोः परस्मेपद-क्रियापदानि (विधिलिङ्)
एकवचनम्द्विवचनम्बहुवचनम्
प्रथमपुरुषःस्यात्स्याताम्स्युः
मध्यमपुरुषःस्याःस्यातम्स्यात
उत्तमपुरुषःस्याम्स्यावस्याम

कृ धातुः उभयपदी अस्ति। उभयत्र अपि विशेषरूपाणि दृश्यन्ते।

कृ धातोः परस्मेपद-क्रियापदानि (विधिलिङ्)
एकवचनम्द्विवचनम्बहुवचनम्
प्रथमपुरुषःकुर्यात्कुर्याताम्कुर्युः
मध्यमपुरुषःकुर्याःकुर्यातम्कुर्यात
उत्तमपुरुषःकुर्याम्कुर्यावकुर्याम
कृ धातोः आत्मनेपद-क्रियापदानि (विधिलिङ्)
एकवचनम्द्विवचनम्बहुवचनम्
प्रथमपुरुषःकुर्वीतकुर्वीयातामकुर्वीरन्
मध्यमपुरुषःकुर्वीयाथाःकुर्वीयाथाम्कुर्वीध्वम्
उत्तमपुरुषःकुर्वीयकुर्वीवहिकुर्वीमहि

अन्यः परिचितः उभयपदी धातुः अस्ति “दा”, यस्य क्रियापदानि विशेषाणि।

दा धातोः परस्मेपद-क्रियापदानि (विधिलिङ्)
एकवचनम्द्विवचनम्बहुवचनम्
प्रथमपुरुषःदद्यात्दद्याताम्दद्युः
मध्यमपुरुषःदद्याःदद्यातम्दद्यात
उत्तमपुरुषःदद्याम्दद्यावदद्याम
दा धातोः आत्मनेपद-क्रियापदानि (विधिलिङ्)
एकवचनम्द्विवचनम्बहुवचनम्
प्रथमपुरुषःददीतददीयाताम्ददीरन्
मध्यमपुरुषःददीयाथाःददीयाथाम्ददीध्वम्
उत्तमपुरुषःददीयददीवहिददीमहि

ज्ञा, भुज्, ब्रू आदि धातूनाम् अपि विशेष-विधिलिङ्-रूपाणि सन्ति।

ज्ञा धातोः परस्मैपद-क्रियापदानि (विधिलिङ्)
एकवचनम्द्विवचनम्बहुवचनम्
प्रथमपुरुषःजानीयात्जानीयाताम्जानीयुः
मध्यमपुरुषःजानीयाःजानीयातम्जानीयात
उत्तमपुरुषःजानीयाम्जानीयावजानीयाम
ज्ञा धातोः आत्मनेपद-क्रियापदानि (विधिलिङ्)
एकवचनम्द्विवचनम्बहुवचनम्
प्रथमपुरुषःजानीतजानीयाताम्जानीरन्
मध्यमपुरुषःजानीथाःजानीयाथाम्जानीध्वम्
उत्तमपुरुषःजानीयजानीवहिजानीमहि
भुज् धातोः परस्मैपद-क्रियापदानि (विधिलिङ्)
एकवचनम्द्विवचनम्बहुवचनम्
प्रथमपुरुषःभुञ्ज्यात्भुञ्ज्याताम्भुञ्ज्युः
मध्यमपुरुषःभुञ्ज्याःभुञ्ज्यातम्भुञ्ज्यात
उत्तमपुरुषःभुञ्ज्याम्भुञ्ज्यावभुञ्ज्याम
भुज् धातोः आत्मनेपद-क्रियापदानि (विधिलिङ्)
एकवचनम्द्विवचनम्बहुवचनम्
प्रथमपुरुषःभुञ्जीतभुञ्जीयाताम्भुञ्जीरन्
मध्यमपुरुषःभुञ्जीथाःभुञ्जीयाथाम्भुञ्जीध्वम्
उत्तमपुरुषःभुञ्जीयभुञ्जीवहिभुञ्जीमहि
ब्रू धातोः परस्मैपद-क्रियापदानि (विधिलिङ्)
एकवचनम्द्विवचनम्बहुवचनम्
प्रथमपुरुषःब्रूयात्ब्रूयाताम्ब्रूयुः
मध्यमपुरुषःब्रूयाःब्रूयातम्ब्रूयात
उत्तमपुरुषःब्रूयाम्ब्रूयावब्रूयाम
ब्रू धातोः आत्मनेपद-क्रियापदानि (विधिलिङ्)
एकवचनम्द्विवचनम्बहुवचनम्
प्रथमपुरुषःब्रुवीतब्रुवीयाताम्ब्रुवीरन्
मध्यमपुरुषःब्रुवीथाःब्रुवीयाथाम्ब्रुवीध्वम्
उत्तमपुरुषःब्रुवीयब्रुवीवहिब्रुवीमहि

शी and अधि + इ are Atmanepadi Dhatus which assume special verb forms.

शी धातोः आत्मनेपद-क्रियापदानि (विधिलिङ्)
एकवचनम्द्विवचनम्बहुवचनम्
प्रथमपुरुषःशयीतशयीयाताम्शयीरन्
मध्यमपुरुषःशयीथाःशयीयाथाम्शयीध्वम्
उत्तमपुरुषःशयीयशयीवहिशयीमहि
अधि + इ धातोः आत्मनेपद-क्रियापदानि (विधिलिङ्)
एकवचनम्द्विवचनम्बहुवचनम्
प्रथमपुरुषःअधीयीतअधीयीयाताम्अधीयीरन्
मध्यमपुरुषःअधीयीथाःअधीयीयाथाम्अधीयीध्वम्
उत्तमपुरुषःअधीयीयअधीयीवहिअधीयीमहि

वाक्ये विधिलिङ्-क्रियापदानां प्रयोगाः कथं भवन्ति? उदाहरण-वाक्याणि पश्याम।

उदाहरण-वाक्यानि

क्रीडाङ्गने मम सर्वाणि मित्राणि वर्तेरन्।
All my friends may be at the play ground.
वर्तेरन् – वृत् आत्मनेपदी-धातोः प्रथमपुरुष–बहुवचन-विधिलिङ्-रूपम्.
विवाह-समये वधू प्रायः ईदृशाणि आभरणानि धरित्वा शोभेत।
Generally during Wedding Bride looks beautiful wearing such ornaments.
शोभेत – शुभ् आत्मनेपदी-धातोः प्रथमपुरुष–एकवचन-विधिलिङ्-रूपम्.
त्वं शीघ्रमेव पुत्र-प्राप्तिः लभेथाः।
May You soon beget a child.
लभेथाः – लभ् आत्मनेपदी-धातोः मध्यमपुरुष-एकवचन- विधिलिङ्-रूपम्.
श्वः अहं सभायां भाषेय।
Tomorrow I may talk in the meeting.
भाषेय– भाष् आत्मनेपदी-धातोः उत्तमपुरुष-एकवचन-विधिलिङ्-रूपम्.
ओलिम्पिक्-मत्सरेषु अस्माकं क्रीडालवः न्यूनात् न्यूनम् एकं सुवर्णं पदकं जयेयुः।
Our sportsmen may win at least one gold medal in Olympics.
जयेयुः – जि परस्मैपदी-धातोः प्रथमपुरुष–बहुवचन–विधिलिह्-रूपम्.
आगामि मासे आवाम् स्वग्रामं गच्छेताम्।
Coming month we two may go to our native village.
गच्छेताम् – गम् परस्मैपदी-धातोः उत्तमपुरुष द्विवचन-विधिलिङ्-रूपम्.
श्वः मन्दिरे यूयं देवम् नमेत।
Tomorrow you all may be praying in the temple.
नमेत – नम् परस्मैपदी-धातोः मध्यमपुरुष–बहुवचन–विधिलिङ्-रूपम्.
एतस्मिन् विषये त्वम् विश्वविद्यालये पठेः।
You may study about this in University.
पठेः- पठ् परस्मैपदी-धातोः मध्यमपुरुष–एकवचन–विधिलिङ्-रूपम्.
अधिकारिणः मनसि सन्देहः स्यात्।
There may be doubt in the mind of the Official.
स्यात् – अस् परस्मैपदी-धातोः प्रथमपुरुष–एकवचन–विधिलिङ्-रूपम्.
एतौ छात्रौ सायंकालं मिलेताम्।
These two students may meet in the evening.
मिलेताम् – मिल् पर्स्मैपदी-धातोः प्रथमपुरुष–द्विवचन–विधिलिङ्-रूपम्.

We encourage you to write more example sentences of these types to get the familiarity with Potential mood forms. We will also be seeing विध्यर्थे विधिलिङ् examples in our next lesson.

Well, now it is time to practice what is learned. अस्तु। इदानीम् समयः अभ्यासार्थं भवेत्।

Practice Exercises - अभ्यास-प्रश्नानि

  1. Write all the Potential Mood (विधिलिङ्) forms of the given Dhatu. धातूनाम् सर्वाणि ऌट्-रूपाणि लिखत।
    1. अस् धातुः
    2. ज्ञा धातुः (पर्स्मैपद-रूपाणि)
    3. चिन्त् धातुः (आत्मनेपद-रूपाणि)
    4. क्षम् धातुः
    5. इष् (इच्छ्) धातुः

  2. Write the potential mood (विधिलिङ्) form as directed. निर्देशानुसरणं धातोः विधिलिङ्-रूपं लिखत।
    1. कृ धातोः उत्तमपुरुष-एकवचनरूपम् (परस्मैपद-रूपम्)
    2. भाष् धातोः मध्यमपुरुष-एकवचनरूपम्
    3. चुर् धातोः उत्तमपुरुष-बहुवचनरूपम् (आत्मनेपदरूपम्)
    4. पठ् धातोः प्रथमपुरुष-बहुवचनरूपम्
    5. अप + ईक्ष मध्यमपुरुष-बहुवचनम्
    6. नी धातोः प्रथमपुरुष-द्विवचनम्
    7. ब्रू धातोः उत्तमपुरुष-द्विवचनम् (आत्मनेपदम्)
    8. जि धोतोः मध्यमपुरुष-एकवचनम्
    9. वृध् धातोः उत्तमपुरुष-द्विवचनम्
    10. स्पर्ध धातोः मध्यमपुरुष-बहुवचनम्

  3. Rewrite the sentence replacing the present form (लट्) with potential-mood form (विधिलिङ्). वाक्येषू लट्-क्रियापदानां स्थानेषु तेषाम् अनुरूपानि विधिलिङ् -पदानि लिखित।
    1. वृक्षेषु पुष्पाणि शोभन्ते।
    2. वयं देवं नमन्ति।
    3. शुभवार्त्तां श्रुत्वा ते सर्वे मोदन्ते।
    4. त्वम् प्रकृति-सौन्दर्यं पश्यसि।
    5. अहम् धनसंपत्तौ तव तुल्यं अस्मि।
    6. यूयं कीर्तिं लभध्वे।
    7. ते स्पर्धाम् जयन्ति।
    8. भवान् माम् कष्टात् त्रायते।
    9. युवां विजयं इच्छथ।
    10. पुत्राः विद्यालये वर्तन्ते।
  4. Fill in the blanks with suitable verb forms given in the box. कोष्टकात् उचितानि क्रियापदानि चित्वा रिक्तस्थानानि पूरय।
    मिलेव     गृह्णीयाताम्     लिखेत     गच्छेम     मोदेरन्
    लभ्येयाथाम्     पश्येयुः     स्यात्     खिद्येथाः     प्राप्मुयाम्
    1. वयं सायङ्काले चलचित्र-मन्दिरम् _____।
    2. रामः इदानीं कार्यालये _____।
    3. अहं श्वः मित्रात् ऋणदानं _____।
    4. युवां आगामि-सप्ताहे परीक्षा-परिणामानि _____ ।
    5. एतत् कृत्यं स्मृत्वा त्वं ____
    6. आवां रमेशं उद्याने ____ ।
    7. यूयं परिक्षां न ____।
    8. भवन्तः सर्वे तस्य चित्रं _____।
    9. आरक्षकौ चोरं ____।
    10. बालकाः पारितोषिकान् दृष्ट्वा ______।
  5. Translate into Samskritam. संस्कृते अनुवादं कुरुत।
    1. My mother or father may call me now. (to call – आ + ह्वे Atmanepada form)
    2. He is smart. He may answer this question. (Being smart – चतुरः, to answer – Use वद् धातुः)
    3. Do you drink milk in the night? (to drink – Use पा (पिब्) धातुः Use potential mood. )
    4. They may keep dog. (to keep – use पाल् धातुः Parasmeipada form Dog - कुक्कुरः
    5. We may know the Exam Results next week (Exam Results – परीक्षा-फलितांशाः to know – Use ज्ञा धातुः)
    6. Parents may forgive children’s offenses. (Parents – पितरौ to forgive – Use क्षम् धातुः children – बालकाः Offense - अपराधः )
    7. You two may fear him. (fear – use भी धातुः)
    8. I may serve in the army. (to serve – Use सेव धातुः Army - सैन्यम्)
    9. You all may get more salary there. (salary – वेतनम्)
    10. We may see the comet in the night. (Comet - धूमकेतुः)

उत्तराणि पश्यतु! - Show Answers       

We welcome your views and suggestions on this lesson. Please post your comments and replies after registering free. Please also send a mail to samskrit@samskritaveethy.com for any clarification on the lesson.


There is a Paniniya Sutram, which reads…."विधिनिमन्त्रणामन्त्रणाधीष्टसंप्रश्नप्रार्थनेषु लिङ्”. A long one indeed! This generally states the situations विधिलिङ् is used. We learn about those usages in detail in our next lesson. Our next lesson is…….
Lesson 13: Vidhi Ling forms expressing order/rule - विध्यर्थे विधिलिङ्-लकारः

click to upload image
0 comments
×

To get updates on
संस्कृतवीथी...